Metacognitie en zelfregulerend leren zijn effectieve manieren om het leren te beïnvloeden. Maar wat is het? Het concept van zelfregulerend leren is gebaseerd op het uitgangspunt dat leerlingen verantwoordelijk zijn voor hun eigen leren en dus een actieve rol moeten spelen in hun eigen leerproces. Metacognitie is belangrijk en iets dat we in het onderwijs moeten ontwikkelen, maar het probleem is dat er ook heel wat onzin over metacognitie in de onderwijswereld rondgaat. In dit artikel kaart ik drie misconcepties aan.
Zelfregulering
Zelfregulering gaat over de mate waarin de lerende zich bewust is van eigen sterktes en zwaktes en bewust leerstrategieën gebruikt. Zelfregulering heeft drie componenten:
- Cognitie (welke leerstrategieën gebruik ik?)
- Motivatie (heb ik het doorzettingsvermogen om ook als het moeilijk gaat te blijven leren?)
- Metacognitie (de mate waarin we bewust ons leren plannen en evalueren).
Leerstrategieën moeten we leren
De mate waarin we kunnen zelfregulerend en metacognitie gebruiken hangt samen met leerprestaties. Dit gaat alleen niet vanzelf. Leerstrategieën moeten we leren. Zelfs oudere studenten missen vaak kennis hierover en denken bijvoorbeeld dat we leren door heel vaak het tekstboek te lezen, in plaats van meer effectieve cognitieve strategieën te gebruiken, zoals bijvoorbeeld zelfkosten. Deze strategieën moeten dus expliciet aangeleerd worden.
Metacognitie
Metacognitie gaat over hoe we deze strategieën plannen, gebruiken en evalueren. Ook dit is iets wat niet vanzelf gaat. Plannen hoeveel tijd iets leren in beslag neemt, welke strategie we het beste kunnen gebruiken en nagaan of het werkt en waar we bij moeten sturen is geen aangeboren kennis. Iedereen die ooit voor een examen een nachtje heeft zich doorblokken zat dit erkennen. Ook dat moeten we dus aanleren.
Misconceptie 1: zelfregulering leer je door zelfstandig en ontdekkend te werken
Eén van de misconcepties is dat we het beste zelfregulering leren door zelfstandig en ontdekkend te werken. Dit is onjuist, want we halen doel en middelen door elkaar. Het is natuurlijk zo dat ons doel is dat leerlingen effectief zelfstandig kunnen leren, maar om dit te bereiken hebben we in de eerste plaats instructie nodig over effectieve leermethoden, gevolgd door door modelleren en dan pas is het verstandig om zelfstandig te oefenen.
Misconceptie 2: ‘leren leren’ aanbieden als aparte activiteit
Ook moeten we van ‘leren leren’ geen aparte activiteit maken. Als we transfer willen en willen dat leerlingen echt metacognitieve kennis en vaardigheden ontwikkelen, is het beter als we metacognitie gebruiken binnen de context van het vakonderwijs.
Misconceptie 3: als je gemotiveerd bent presteer je beter
Over motivatie wordt nog al eens gedacht dat de oorzaak-gevolg relatie altijd van motivatie naar leerprestatie gaat: als je gemotiveerd bent presteer je beter. Dit is maar gedeeltelijk zo. De impact van leerprestaties op motivatie is namelijk sterker dan omgekeerd. Als we leerlingen willen motiveren doen we dat het beste door hen succes te laten ervaren door effectief onderwijs.
Zelfregulerend leren en metacognitie zijn zaken waar we in het onderwijs op moeten inzetten, maar wel op de juiste manier. We moeten dit op een bedachtzame wijze doen en oppassen voor misconcepties die ons naar minder effectieve en minder efficiënte methodes leiden.
Meer weten over metacognitie en zelfregulering? Bekijk onze mastermodule Metacognitie & Zelfregulering.