Wat onderscheidt een expert leraar van een ervaren leraar? Hoewel beiden jaren aan ervaring kunnen hebben, wijst onderzoek uit dat expertise niet alleen een kwestie van oefening is: het is vooral een kwestie van denken. Expert leraren beschikken over complexe, onderling verbonden mentale modellen waarmee ze de dynamiek in de klas snel kunnen interpreteren en in direct effectieve, adaptieve beslissingen kunnen nemen tijdens het lesgeven. In onderstaande blog gaan we in op het belang van mentale modellen en onderwijskundig coachen.
Onderwijskundig coachen richt zich vaak op zichtbare strategieën in de klas, zoals vraagtechnieken, feedbackroutines of gedragsmanagementsystemen. Maar zoals onderzoek in de cognitieve wetenschap en expertise ontwikkeling van leraren laat zien (Berliner, 2001; Hattie & Yates, 2014), ligt het echte verschil bij de onderliggende cognitieve architectuur. Deze mentale modellen omvatten patronen, principes en oorzaak-gevolgstructuren die de beslissingen van leraren in de klas sturen.
Wanneer leraren niet alleen weten hoe een strategie werkt, maar ook waarom die werkt, kunnen ze hun handelen beter afstemmen op verschillende contexten en behoeften van leerlingen.
Een belangrijk gevolg van het ontwikkelen van sterke mentale modellen is adaptief lesgeven: het vermogen om flexibel te reageren op de diverse en veranderende behoeften van leerlingen. Onderzoek naar adaptive expertise (Hatano & Inagaki, 1986; Timperley, 2011) toont aan dat leraren met goed ontwikkelde mentale modellen leerbarrières kunnen diagnosticeren, hun instructie direct kunnen aanpassen en hun aanpak kunnen personaliseren zonder de leerdoelen uit het oog te verliezen. Onderwijskundig coachen dat gericht is op het bouwen van deze mentale modellen helpt leraren om verder te gaan dan routinematige expertise en vaste strategieën, richting een dynamische en principe-gedreven manier van werken.
Door reflectieve coachgesprekken leren leraren variatie te voorzien, pedagogische uitdagingen te doordenken en goed onderbouwde, contextgevoelige beslissingen te nemen die het leren van alle leerlingen verbeteren.
Onderwijskundig coachen biedt een unieke context voor dit soort cognitieve transformatie. Onderzoek van Kraft, Blazar en Hogan (2018) laat zien dat hoogwaardige coaching een van de sterkste effecten is op de ontwikkeling van leraren. Niet alleen op de kwaliteit van hun lesgeven maar ook op leerresultaten van leerlingen.
Maar om écht transformerend te zijn, moet coaching verder gaan dan controlelijsten of eenmalige observaties.
In onze masterclass bekijken we hoe expertcoaches (waaronder onderwijskundige coaches) via gerichte dialoog, modelleren en oefenen het denkkader van leraren helpen vormen. Door middel van live coachingdemonstraties en authentieke videovoorbeelden ervaren deelnemers hoe effectieve coachgesprekken voorbij oppervlakkige prestaties gaan en zich richten op de overtuigingen, aannames en beslisprocessen van leraren.
Door deze interne modellen expliciet te maken en te onderzoeken, worden leraren meer metacognitief: ze leren hun eigen denken analyseren, verfijnen en overdragen naar nieuwe situaties. Zo doen ze de juiste dingen, op het juiste moment, om de juiste redenen.
Veel van de expertise van leraren is impliciet: kennis die grotendeels onbewust wordt ingezet. Zoals Schön (1983) beschrijft, handelen leraren via reflection-in-action — een voortdurende stroom van microbeslissingen die moeilijk te verwoorden zijn, maar essentieel voor succes. Coaching kan dit impliciete denken expliciet maken. Door gestructureerde dialoog en doelgerichte oefening (Grossman et al., 2009) kunnen coaches leraren helpen hun redeneringen te verwoorden, hypotheses over oorzaak en gevolg in de klas te testen en hun mentale schema’s in de loop van de tijd te verfijnen.
Uiteindelijk benadert deze workshop instructional coaching als een vorm van cognitive apprenticeship (Collins, Brown & Newman, 1989) — een proces waarin denkvaardigheden worden gemodelleerd, ondersteund en geleidelijk geïnternaliseerd. Deelnemers gaan naar huis met praktische kaders en gespreksinstrumenten om de cognitieve groei van leraren te ondersteunen — zodat zij niet alleen beter lesgeven, maar ook denken als experts.
Door te focussen op hoe instructional coaching het denken van leraren vormt, biedt deze masterclass een evidence informede routekaart voor het ontwikkelen van de adaptieve expertise die onze scholen nodig hebben.
Expert teaching begint met mentale modellen en via doordachte onderwijskundige coaching kunnen we elke leraar helpen om de mentale structuren te bouwen die excellent lesgeven duurzaam maken.
Op 27 november 2025 vindt de masterclass plaats ‘Building Mental Models for Expert Teaching’, geïnspireerd op het werk van professor Jim Heal (mentale modellen) en professor Haili Hughes (instructional coaching). We onderzoeken hoe instructional coaching deze mentale structuren doelgericht kan ontwikkelen om professionele groei te versnellen. Meer informatie of aanmelden voor deze masterclass? Klik hier
Onderdeel van deze sessie is de inaugurele rede van Haili Hughes als professor bij Academica University of Applied Sciences.