Kansenongelijkheid in het onderwijs is een hardnekkig en groeiend probleem dat al jaren de aandacht vraagt van beleidsmakers, onderzoekers en onderwijsprofessionals. Hoewel het vaak in verband wordt gebracht met de cruciale overgang van het primair naar het voortgezet onderwijs, begint deze ongelijkheid veel eerder. In deze bijdrage gaat Sonja Broerse kort dieper in op recente inzichten uit onderzoek die laten zien hoe verschillen in leerprestaties zich al op jonge leeftijd beginnen af te tekenen en in de loop van de basisschool verder toenemen.
Al in 2016 constateerde de Inspectie van het Onderwijs in de Staat van het Onderwijs dat de kansenongelijkheid in Nederland groeit. Als we het hebben over kansenongelijkheid in het onderwijs, wordt er vaak gesproken over de overgang van het primair onderwijs naar het voortgezet onderwijs en over de doorstroomtoets. Eerder schreef ik hier een korte blog over.
Bijgaande recente studie van Claes et al. (2025) laat zien dat de leerprestatiekloof tussen leerlingen met ouders van verschillende opleidingsniveaus in groep 8 voor minimaal de helft al in groep 4 zichtbaar is. Ook laten zij zien dat een deel van de vaardigheidsverschillen tussen leerlingen met verschillende opgeleide ouders groter wordt tussen groep 4 en groep 8.
In lijn met wat Borghans & Diris (2021) eerder schreven over het gat in leeruitkomsten tussen leerlingen van ouders met een verschillende sociaaleconomische status, stellen uit Claes et al. (2025) dat ongelijkheden tussen leerlingen niet alleen voor de start van de basisschool ontstaan, maar tijdens de basisschool periode toenemen.
De auteurs pleiten dan ook voor interventies die zowel vóór als tijdens de basisschooltijd kunnen plaatsvinden. Een interessant Nederlands onderzoek naar het vergroten van de onderwijskansen bij de start van het basisonderwijs is bijvoorbeeld het onderzoek van Sardes en Seo (2024).
Een succesvol gebleken wijze om ongelijkheid te verminderen is het werken vanuit hoge verwachtingen voor alle leerlingen (Rubie-Davies et al., 2014; Rubie-Davies et al., 2015) Onderzoek naar leraren die werken vanuit hoge verwachtingen laat zien dat in klassen van leraren met hoge verwachtingen de kloof tussen laag- en hoog presterende leerlingen kleiner wordt. Daarbij maken álle leerlingen in deze klassen een beduidende groei door in leerprestaties (Rubie- Davies & Hattie, 2024).
In samenwerking met Christine Rubie-Davies ontwikkelde Academica het door haar ontwikkelde HERO-programma verder door voor de Nederlandse context. Dit evidence-informed team professionaliseringsprogramma is ontworpen om de verwachtingen van leraren ten aanzien van hun leerlingen te verhogen. Daarmee verbeteren de sociaalpsychologische en academische resultaten van leerlingen. Meer weten over dit programma, lees verder via onderstaande button.
NIEUW- binnenkort op de website!-
Vanaf oktober 2025 start Academica op veler verzoek met het programma Kansengelijkheid en Hoge verwachtingen. Dit programma kan individueel gevolgd worden en wordt zowel voor groepen op locatie in Amsterdam als Incompany aangeboden.
-Stay tuned! - of mail s.broerse@academica-group.com
