Een effectieve onderwijskundig coach zijn is geen eenvoudige taak. Het vraagt niet alleen om goede bedoelingen, maar ook om een stevige onderbouwing in hoe leraren leren en hun praktijk veranderen. Het Effective Professional Development Guidance Report van de Education Endowment Foundation (EEF, 2021) biedt hiervoor een waardevolle, wetenschappelijk onderbouwde basis. In deze blog als voorproefje op haar whitepaper bespreekt Prof. Haili Hughes de belangrijkste inzichten uit dit rapport en vertaalt ze deze naar praktische aanbevelingen voor onderwijskundig coaches die hun impact willen vergroten.
Wat zegt het onderzoek?
Het EEF-rapport benadrukt drie kernprincipes:
-
Richt je op de mechanismen van professionele ontwikkeling (en niet alleen op de vorm).
-
Zorg dat professionele ontwikkeling kennis opbouwt, motiveert, didactische vaardigheden ontwikkelt en duurzaam wordt verankerd in de praktijk.
-
Voer programma’s zorgvuldig uit, met oog voor context en de behoeften van scholen en leraren.
Voor coaches is vooral het inzicht in die mechanismen van belang. Het rapport identificeert 14 mechanismen, verdeeld over vier categorieën:
-
Kennis opbouwen
-
Leraren motiveren
-
Didactische technieken ontwikkelen
-
Praktijk verankeren
Wat betekent dit concreet?
- Bij kennis opbouwen wordt bijvoorbeeld geadviseerd om de cognitieve belasting te managen en eerder geleerde kennis opnieuw te activeren.
- Bij motiveren van leraren horen mechanismen als het stellen en afspreken van doelen en informatie aanbieden vanuit een geloofwaardige bron.
- Didactische technieken ontwikkelen vraagt om modelleren en expliciete instructie over hoe een specifieke techniek wordt uitgevoerd – iets wat in trainingen vaak ontbreekt.
- Tot slot richt praktijk verankeren zich op herhaling, feedback en cues in de werkcontext, iets wat scholen vaak overslaan bij implementatie.
Een opvallende bevinding: professionele ontwikkelprogramma’s die ten minste één mechanisme uit elk van de vier categorieën bevatten, leiden aantoonbaar vaker tot betere leerresultaten bij leerlingen.
Wat betekent dit voor de onderwijskundig coach?
Professionele ontwikkeling (PD) omvat elke vorm van gestructureerde ondersteuning die leraren helpt hun kennis, vaardigheden en lespraktijk te verbeteren. Onderwijskundig coachen is één manier om dat te realiseren. Het is:
-
Individueel gericht: afgestemd op de specifieke behoeften en context van de leraar.
-
Duurzaam: verspreid over weken of maanden, niet in losse sessies.
-
Evidence-informed: gebaseerd op bewezen strategieën en onderwijsonderzoek.
-
Interactief: via observatie, feedback en dialoog – niet via passief leren.
Hoewel PD (professional development) vele vormen kan aannemen (trainingen, leerteams, mentorschap), is coachen bijzonder krachtig omdat het natuurlijk veel van de EEF-mechanismen activeert.
Zes praktische aanbevelingen voor coaches
1. Begin met diagnose en contextbegrip
Voordat je een coachingscyclus start, investeer tijd in het begrijpen van de beginsituatie van de leraar.
Vraag: Wat heeft deze leraar al geprobeerd? Wat weet hij of zij al? (sluit aan bij revisiting prior learning).
Breng ook cognitieve belasting in kaart: is de leraar bezig met nieuw gedrag, een nieuwe klas of organisatieverandering? Dan helpt het om de leerstappen op te delen in kleinere, behapbare stukken.
2. Stel gezamenlijke, concrete doelen
Gebruik het mechanisme set and agree goals. Formuleer samen met de leraar heldere, haalbare en betekenisvolle doelen (bijv. “Ik wil dit halfjaar het gebruik van doorvraagvragen in mijn openingsactiviteiten vergroten”).
Zorg dat de doelen geloofwaardig zijn en gebruik regelmatige check-ins om voortgang zichtbaar te maken en te bekrachtigen.
3. Modelleer en laat oefenen
Weten is niet hetzelfde als kunnen.
-
Modelleer expliciet wat goed eruitziet.
-
Bied gestructureerde instructie door de techniek in kleine stappen te ontleden (manage cognitive load).
-
Laat oefenen in een veilige setting, zoals microteaching of rollenspellen, gevolgd door feedback.
-
Stimuleer sociale steun: laat leraren leren van en met elkaar in duo’s of triaden.
4. Veranker nieuw gedrag met cues en herhaling
Verandering beklijft alleen als die wordt ingebed in de praktijk.
-
Gebruik geheugensteuntjes en visuele cues: checklists, posters of herinneringen in lesplannen (“Heb ik doorvraagvragen opgenomen?”).
-
Maak een actieplan: Wanneer ga je dit toepassen? Wat kan er misgaan? Hoe pas je aan?
-
Monitor en geef feedback: observeer en bespreek wat werkt.
-
Zorg voor contextspecifieke herhaling: laat leraren de nieuwe techniek toepassen in verschillende lessen en situaties.
5. Houd motivatie en energie vast
Veranderen is moeilijk. Bevestig en vier kleine successen (“Ik zag dat je extra wachttijd inbouwde na je vraag – mooi gedaan!”). Laat de impact zichtbaar worden: hogere betrokkenheid, betere antwoorden, meer rust.
Verbind het leren aan de professionele identiteit van de leraar en diens invloed op leerlingen. En onderbouw jouw feedback met onderzoek en bewijs: dat vergroot je geloofwaardigheid.
6. Pas aan en blijf volhouden
Volg het derde EEF-principe: zorgvuldige implementatie, afgestemd op de context.
Coaching is geen eenmalige interventie, maar een continu proces van leren, toepassen en verfijnen.
Tot slot
Het EEF-onderzoek biedt onderwijskundig coaches een stevig kader én een praktische gereedschapskist.
Het verschuift de focus van “Welke coachingsvorm is het beste?” naar “Welke mechanismen activeer ik in deze coachingscyclus – en hoe zorg ik dat ze in alle vier de domeinen terugkomen?” Wanneer coaches hun trajecten ontwerpen met deze mechanismen in gedachten – coherent, duurzaam en contextgericht – vergroten ze de kans op echte verandering in de klaspraktijk. En dat is uiteindelijk waar het om draait:
Betere lessen, beter leren, betere kansen voor leerlingen.
Op 27 november 2025 vindt de masterclass plaats ‘Building Mental Models for Expert Teaching’, geïnspireerd op het werk van professor Jim Heal (mentale modellen) en professor Haili Hughes (instructional coaching). We onderzoeken hoe instructional coaching deze mentale structuren doelgericht kan ontwikkelen om professionele groei te versnellen. Meer informatie of aanmelden voor deze masterclass? Klik hier
Meer informatie over de masterclass
Klik hier
Meer weten over onderwijskundig coachen?
