Gebaseerd op de eerste stroomversnelling uit het boek Jouw Keuze – Leiderschap als positieve kracht
In deze blogserie neemt Academica je mee in het boek van Margareth de Wit. Dit is deel 1 van een reeks van vijf, waarin telkens één van de vijf stroomversnellingen uit het boek centraal staat. Deze stroomversnellingen laten zien hoe leiderschap vorm krijgt in een wereld die steeds complexer, veeleisender en dynamischer wordt.
Elke krachtige rivier begint bij een bron: een plek waar het water nog rustig, helder en kwetsbaar is, maar waar tegelijkertijd de volledige richting en kracht van de stroom wordt bepaald. Zo kan leiderschap pas worden begrepen wanneer het wordt teruggebracht tot zijn oorsprong: de innerlijke morele bron waaruit handelen, keuzes en houding voortkomen. Die bron wordt gevormd door drie onlosmakelijke morele krachten: integriteit, vertrouwen en verantwoordelijkheid. Zij maken leiderschap mogelijk dat niet alleen effectief is, maar ook betekenisvol, mensgericht en duurzaam.
In dit eerste deel verkennen we juist die bron: waar begint leiderschap echt, en wat vraagt dat van jou als leider? We staan stil bij de morele onderstroom van leiderschap en hoe deze de basis legt voor alle stroomversnellingen die in de volgende blogs aan bod komen. Zo bouw je stap voor stap aan een manier van leiden die niet alleen resultaat oplevert, maar ook klopt met wie jij diep van binnen wilt zijn.
Die bron wordt gevormd door drie onlosmakelijke morele krachten: integriteit, vertrouwen en verantwoordelijkheid.
Integriteit staat daarin centraal als morele coherentie: de samenhang tussen denken, spreken en handelen. De klassieke filosofie, van Aristoteles tot Kant, beschouwde integriteit als fundament van moreel handelen; hedendaags onderzoek sluit daar nauw op aan. Palanski en Yammarino (2007) laten zien dat integriteit zich uitstrekt over meerdere lagen — van persoonlijke eerlijkheid tot systemische betrouwbaarheid — en dat leiderschap pas geloofwaardig wordt wanneer waarden en gedrag langdurig congruent zijn. Brown, Treviño en Harrison (2005) benadrukken dat ethisch leiderschap geen passieve eigenschap is, maar een actieve praktijk: het vraagt om een cultuur waarin morele standaarden worden gehandhaafd én voorgeleefd.
Naast integriteit vormt vertrouwen een tweede dragende kracht in deze bron. Vertrouwen fungeert als het stille weefsel tussen mensen en systemen; het maakt samenwerking mogelijk in een wereld waarin formele regels steeds minder houvast bieden. Mayer, Davis en Schoorman (1995) definiëren vertrouwen als de bereidheid zich kwetsbaar op te stellen op basis van de verwachting dat de ander integer, bekwaam en welwillend zal handelen. Deze drie dimensies — integriteit, competentie en zorg — vormen de basis voor relaties die bestand zijn tegen onzekerheid en verandering. Misztal (1996) verdiept dit begrip door vertrouwen te begrijpen als habitus (voorspelbaarheid), als emotionele verbondenheid en als een kwestie van rechtvaardige structuren. Zo ontstaat een breed en gelaagd begrip van vertrouwen dat zowel de relationele als de institutionele dimensie van leiderschap omvat.
De derde kracht in deze bron is verantwoordelijkheid: niet slechts het dragen van een formele taak, maar het nemen van moreel eigenaarschap over de gevolgen van handelen. Dewey beschreef verantwoordelijkheid als het hart van moraliteit, omdat elke handeling anderen raakt. Kant plaatste verantwoordelijkheid in de sfeer van plicht en universaliteit, terwijl Arendt liet zien dat handelen altijd publiek is en onvermijdelijk verweven met een netwerk van relaties en consequenties. Verantwoordelijkheid wordt zichtbaar in het vermogen om fouten te erkennen, om twijfel te benoemen, om macht zorgvuldig te hanteren en om ook in het ongemakkelijke trouw te blijven aan waarden. Laloux toont dat verantwoordelijkheid niet volledig is zonder transparantie en gedeelde verantwoording: leiderschap wordt volwassen wanneer het niet alleen rekening houdt met effecten, maar deze ook openlijk bespreekbaar maakt.
Wanneer integriteit, vertrouwen en verantwoordelijkheid samenkomen, ontstaat de bron van waardengedreven leiderschap. Het is een innerlijke praktijk van voortdurende afstemming, waarin leiders zichzelf toetsen op congruentie, moed en openheid. Deze bron vraagt niet om perfectionisme, maar om eerlijkheid: het vermogen om kritisch naar het eigen handelen te kijken en keuzes te maken die recht doen aan menselijkheid, rechtvaardigheid en relationele zorg.
Net zoals de kwaliteit van een rivier wordt bepaald door de zuiverheid van haar oorsprong, zo wordt de kwaliteit van leiderschap bepaald door de helderheid van deze morele bron. Leiders die vanuit deze bron werken, bieden richting in tijden van ruis, vertrouwen in tijden van onzekerheid en stabiliteit in tijden van morele ambiguïteit. Zij laten zien dat leiderschap niet begint bij macht, maar bij de moed om trouw te blijven aan wat wezenlijk is.
De bron vormt daarmee geen romantisch beginpunt, maar een dagelijkse oefening in morele volwassenheid. Wie de bron weert, verliest uiteindelijk de stroom; wie de bron cultiveert, geeft richting aan een vorm van leiderschap die niet alleen effectief is, maar ook bijdraagt aan het grotere geheel.
Meer over de auteur:
Drs. Margareth de Wit MBA is een internationaal ervaren adviseur, spreker en schrijver met een passie voor persoonlijk leiderschap en duurzame verandering. Als Master Trainer in Leiderschap, Cultuurverandering en Teamontwikkeling weet ze mensen te raken en bewust te maken van hun rol in organisaties.
Ze is gecertificeerd Zenger Folkman Master Trainer en werkt samen met Academica als strategische partner in Nederland. Na Making Shift Happen, waarin ze liet zien hoe echte verandering begint bij jezelf, nodigt Margareth in haar nieuwe boek Jouw keuze. Leiderschap als positieve kracht uit tot een dieper bewustzijn van moreel leiderschap.
Aan de hand van de metafoor van de rivier neemt ze de lezer mee langs vijf stroomversnellingen van leiderschap – van waarden en integriteit tot maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Benieuwd naar het hele boek?
Nieuwsgierig naar onze opleidingen op het gebied van leiderschap?
